تصور اینکه جهانی بدون رایحه گل ها، بوی بدن نوزادان و رایحه خوش عطرها داشته باشیم، غیر ممکن است. اگر عملکرد حس بویایی از کار بیافتد، دیگر قادر نخواهیم بود بوی لذیذ غذاها را متوجه بشویم و هم اینکه بخش مهمی از خاطرات ارزشمندمان را از دست خواهیم داد. حس بویایی انسان در مقایسه با بیشتر پستانداران ضعیف است و حتی بعضی از جانوران دارای تو بخش مجزا تحت عنوان دستگاه اصلی بویایی و دستگاه فرعی بویایی هستند. حس بویایی یک مسئله بسیار پیچیده و پر از رمز و راز است که ما اطلاعات زیادی در مورد آن ها نداریم. در این مقاله از سایت کلبه عطر می خواهیم رازهای در خصوص عملکرد حس بویایی از زبان کارشناسان خبره عطر برای شما بازگو کنیم.

چگونگی عملکرد حس بویایی

وقتی مواد شیمایی تصعید می شوند و مولکول های آن در هوا پراکنده می شود آن ها موجب تولید بو می شوند. این مولکول ها وارد قسمت بالایی حفره بینی که اعصاب بویایی در آن وجود دارد، وارد می شوند. سلول های گیرنده عصبی این مولکول ها را شناسایی می کنند و سینگال های مرتبط را برای مغز ارسال می کنند و در این صورت ما می توانید بو را حس کنیم.

آیا این حس در زنان و مردان متفاوت است؟

زنان بیشتر از مردان نسبت به بو حساس هستند و علت آن وجود بخشی از مغز است که وظیفه دریافت و آنالیز بوها را برعهده دارد و این قسمت در زنان 50 درصد بزرگتر از مردان است. برخی بر این باور هستند که این تفاوت به دلیل وظیفه مادری در زنان می باشد که با آن می توانند بوی نوزاد خود را بهتر تشخیص دهند، از طرفی هم در دوران بارداری و نیمه اول دوره قاعدگی این حس بسیار قوی تر می شود و موجب حساسیت های غیرعادی نسبت به غذا می گردد. اما برخی از بوها در مردان و زنان یکسان حس می شود مانند قهوه، کلوچه، برگ پاییزی و بنزین. براساس مطالعاتی که به تازگی صورت گرفته است بوی بدن انسان (که ژن ها در تولید آن نقش دارند) به صورت ناخودآگاه در انتخاب شریک زندگی  هم در مردان و هم در زنان موثر می باشد.

آیا افراد بوها را متفاوت حس می کنند؟

جالب است بدانید که فقط یک رایحه وجود دارد که تمامی انسان ها آن را به یک شکل درک و حس می کنند. سیترالیا نوعی رایحه مرکبات می باشد که از آن در تهیه عطر استفاده می کنند و همه آن را مشابه هم استشمام می کنند. به جز این مورد استثنایی هر شخصی نقشه خاصی برای عملکرد حس بویایی خود دارد و هیچ دو شخصی را نمی توان یافت که رایحه ها را مانند یکدیگر حس کنند. هر شخصی در نقشه بویایی خود نقاط کوری دارد و انواع خاصی از بو را قادر به تشخیص آن نمی باشد و به انواع دیگری از بو حساس تر می باشد چون هر مولکول عطر پاسخ متفاوتی را در هر شخصی برمی انگیزد. همین موضوع باعث شده است که هر شخصی عطر خاصی را دوست داشته باشد و از عطر خاص دیگری خوشش نیاید.

آیا عملکرد حس بویایی در طول عمر تغییر می کند؟

حس بویایی حتی قبل از تولید و در دوران جنینی شکل می گیرد و به طور کامل عمل می کند. زمانی که هر انسان به دوره نوجوانی خود یعنی حدود 18 و 19 سالگی قرار می گیرد، حس بویایی آن در قوی ترین حالت ممکن می باشد ولی پس از سپری کردن عمر خود به تدریج حس بویایی ضعیف تر می شود. در سنین بالاتر به جز از دست دادن قدرت حس بویایی، قدرت تشخیص بوها هم از یکدیگر ضعیف می شود. همچنین گفته می شود که بعد از دهه هفتاد زندگی تضعیف آن سرعت بیشتری پیدا می کند و 75 درصد مردم بعد از سپری کردن هشتاد سال از عمر خود تقریبا تمام حس بویایی خود را از دست می دهند.

آیا حس بویایی و حافظه با هم مرتبط هستند؟

عملکرد حس بویایی انسان بسیار قدرتمند است (البته باید از پستانداران دیگری مانند فیلم و سگ چشم پوشی کرد) و به علت می باشد که هربار شما یک جعبه مداد رنگی را بو می کنید، خاطرات کودکی شما را تداعی می کند. این موضوع مرتبط با ساختار سیستم عصبی انسان است و اعصاب بویایی تنها عصب هایی می باشند که مستقیما به اعصاب حافظه (آمیگدالا و هیپوتالاموس) متصل هستند. جالب تر اینکه این قسمت ها با بخش های مربوط به احساس در مغز نیز ارتباط دارند و همین موضوع باعث می شود که بعد از هربار بوییدن یک رایحه خاص، حس خاصی در شما برانگیخته شود که از این قابلیت در رایحه درمانی استفاده می شود.

عملکرد حس بویایی در شرایط خاصی قوی تر می شود

حس بویایی به سرعت خسته می شود یعنی اگر شما وارد یک مغازه گلفروشی یا شیرینی فروشی شوید بعد از گذشت چند ثانیه دیگر بویی را استشمام نخواهید کرد چون سیستم بویایی شما با تحلیل شرایط به این نتیجه می رسد که بوهای دریافت شده هیچ خطری برای شما ندارند و درنتیجه ورودی های خود را متوقف می کنند و همین موضوع موجب می شود که در عطر فروشی ها فروشنده به شما ظرف قهوه می دهد تا آن را بو کنید . چون این عمل باعث می شود که حس بویایی شما فعال بماند. در مقابل اگر در شرایط خطرناک و حیاتی قرار بگیرید (مانند آتش سوزی) حس بویایی شما دچار خستگی نمی شود و به فعالیت خود ادامه می دهد و علت آن هم سیستم عصبی می باشد که احساس خطر می کند.

چرا برخی افراد حس بویایی خود را از دست می دهند؟

ضعف حس بویایی بر اثر اختلالات شیمیایی در سیستم عصبی رخ می دهد که احتمال دارد این موضوع به صورت کامل انجام شود که نام آن آنوسمی است و یا ممکن است به صورت بخشی و در نحوه درک بوها اتفاق بیافتد مثلا زمانی که هیچ بویی وجود ندارد فرد بوی بدی را حس می کند. یک نوع اختلال بویایی وجود دارد که در آن حس بویایی بسیار قدرتمند می شود و نام آن هایپروسمی می باشد و فرد نسبت به همه بوهای موجود از خود حساسیت نشان می دهد. تقریبا می توان گفت علت اصلی آنوسمی یا کربویی افزایش سن و پیری می باشد. اما بیماری های عفونی دستگاه تنفسی هم می تواند باعث انسداد بینی شود. این اختلال را با جراحی و برداشتن پولیپ و درمان عفونت می توان رفع کرد. مبتلا شدن به کربویی در سنین بالا می توان علائم بیماری آلزایمر و پارکینسون باشد و بهتر است از آن به راحتی عبور نکنیم، این اختلال می تواند منجر به افسردگی و انزوای شخص شود.